วันนี้เราเปิดบ้านต้อนรับนักศึกษาปริญญาเอก ที่กำลังศึกษาอยู่ในประเทศโปรตุเกส ผู้ที่จะมาบอกเล่าประสบการณ์และมุมมองเกี่ยวกับการเรียนปริญญาเอกของเขา ไปทำความรู้จักเขากัน

แนะนำตัวนิดนึงค่ะ

ชื่อกรภัทร พฤกษ์ชัยกุล ครับ เรียนจบปริญญาตรีและโท สาขาภาษาอังกฤษ จากคณะ
อักษรศาสตร์ จุฬาฯ เมื่อปี 2544 และ 2551 ตามลำดับครับ

ณ ตอนนี้ ยังแก้ไขงานดุษฎีนิพนธ์เป็นครั้งสุดท้ายเพื่อส่งคณะสังคมศาสตร์และมนุษยศาสตร์ (Faculdade de Ciências Sociais e Humanas (FCSH)) มหาวิทยาลัยนอวา ดึ ลิฌบัว (Universidade Nova de Lisboa) ประเทศโปรตุเกส ในเดือนพฤศจิกายนนี้อยู่เลยครับ

ทำไมถึงตัดสินใจมาเรียนปริญญาเอก

ตรงๆ เลยครับ ได้ทุนเรียนดีสาขามนุษยศาสตร์และสังคมศาสตร์ จากสำนักงานคณะกรรมการการอุดมศึกษา (สกอ.) เมื่อปี 2556 ครับ คือทุนนี้จะให้สำหรับการศึกษาในสาขาที่ยังขาดแคลนในประเทศไทย เหมือนเป็นการพัฒนาทรัพยากรบุคคลในสาขานี้ด้วย

ที่ตัดสินใจมาเรียนเป็นเพราะในปีที่ให้ทุนนั้น มีการให้ทุนในสาขาปริญญาเอก ด้านภาษาโปรตุเกสด้วยครับ จริงๆ แล้ว ตั้งใจจะแจ้งอาจารย์ที่คณะอักษรฯ ท่านหนึ่งให้บอกรุ่นน้องป. โทด้วยว่า สกอ. ให้ทุนไปเรียนต่างประเทศในสาขาภาษาอังกฤษ ซึ่งผมไม่สนใจจะไปต่อป. เอกด้านนี้ในต่างประเทศอยู่แล้ว เพราะวิชาความรู้ที่เรียนปริญญาโทจากคณะอักษรฯ ก็เข้มข้นเพียงพอที่จะทำมาหาเลี้ยงชีพอยู่

แต่พอคุยกับอาจารย์ไปมา เผลอหลุดปากบอกอาจารย์ว่า มีทุนไปต่อปริญญาเอกที่โปรตุเกสด้วย อาจารย์เลยคะยั้นคะยอให้สมัครทุนดู ตอนแรกก็ underestimate ตัวเองว่า จะสอบได้หรือเปล่า ความเห็นส่วนตัวในตอนนั้น ดูเป็นทุนที่ยิ่งใหญ่อลังการดาวล้านดวงมาก เพราะมีนักเรียนที่สนใจมาร่วมสอบกันมืดฟ้ามัวดิน แต่ด้วยความที่หลงลมปากอาจารย์ (หัวเราะ) กับความอยากไปโปรตุเกสด้วย เพราะเคยได้ทุนรัฐบาลโปรตุเกสไปเรียนภาษาเมื่อปี 2544 ถึง 2546 แล้วสนใจประเทศนี้ และอยากเรียนให้สูงขึ้นไปอีก ก็เลยสมัครสอบดู ผลปรากฏว่าได้ทุน ก็เลยได้โอกาสมาเรียนครับ

ทำ thesis เรื่องเกี่ยวกับอะไร  

ผมทำดุษฎีนิพนธ์เรื่อง การสร้างข้อความโฆษณาในฐานะการสร้างอัตลักษณ์ กรณีศึกษาแผ่นพับโฆษณาของธนาคารพาณิชย์โปรตุเกส ครับ

ซึ่งเป็นงานวิจัยที่อยู่ในสาขา Text and Discourse Linguistics ของภาควิชาภาษาศาสตร์ ที่คณะฯ แต่มีการเชื่อมโยงทฤษฎีอื่นๆ จากสาขา sociolinguistics, discourse analysis และ social semiotics เข้าด้วยกันครับ โดยใช้เวลาทั้งหมดในการเรียนและทำวิจัยประมาณ 6 ปี คือตั้งแต่ปี 2556-2562

ระหว่างเรียนพบเจอปัญหาอะไรที่คิดว่าหนักที่สุด  

ถ้าจะให้เล่านี่ อภิมหากาพย์เลยนะครับ

เริ่มตั้งแต่ตอนได้ทุนก็เกือบจะไม่ได้ไป เพราะคณะกรรมการทุนฯ ประสงค์จะให้ผมทำวิจัยด้านวรรณคดีโปรตุเกศซึ่งเป็นสาขาที่ไม่ถนัดเลย แต่พอเห็นความตั้งใจและเหตุผล ก็พิจารณาอนุมัติครับ

ตอนนั้นยังคิดว่าเจออุปสรรคตั้งแต่หน้างานเลย ยังไม่ได้ไปเรียนก็มาแล้ว เครียดอยู่เป็นเดือนเพราะเราลาออกจากงานมาแล้วเพื่อรับทุนนี้ แต่สุดท้ายก็ผ่านไปด้วยดี

ต่อมา พอได้มาเรียน เจอทฤษฎีภาษาศาสตร์ภาษาโปรตุเกสที่ ไม่เคยสอน ไม่เคยเรียนในเมืองไทย ทำไงล่ะทีนี้ ก็ต้องอ่านตำราและบทความซึ่งมีแต่ภาษาโปรตุเกส เพราะทฤษฎีนี้เป็นทฤษฎีที่ยังไม่แพร่หลายมากนัก ต้องใช้เวลาเกือบปีในการอ่านเพื่อทำความเข้าใจ อาจารย์ก็ให้เขียนเรียงความส่งเพื่อฝึกการเขียน ฝึกการสังเคราะห์ข้อมูล ฝึกการตีความทฤษฎี ผลสุดท้ายคือมาเข้าใจทฤษฎีในหัวข้อที่จะต้องทำวิจัย กลายเป็นบัวพ้นน้ำในวันสุดท้ายของการเรียน (เดือนกรกฎาคม ปี 2557)

หลังจากนั้น ก็ต้องฝึกการนำเสนองานเป็นภาษาโปรตุเกส เพราะต้องสอบปกป้องข้อเสนองานวิจัยเพื่อทำดุษฎีนิพนธ์ ต้องเขียนโครงการวิจัย เขียนดุษฎีนิพนธ์เป็นภาษาโปรตุเกส เก็บข้อมูล ทุกอย่างต้องทำเองและทำทุกวัน มีขยันบ้าง มีขี้เกียจบ้าง

ในระหว่างทำดุษฎีนิพนธ์ ก็ต้องประสานงานกับอาจารย์ที่ปรึกษา ซึ่งก็เครียดเหมือนกันเพราะอาจารย์ยุ่งมากและดูแลเราแบบผู้ใหญ่จริงๆ บางครั้งอาจารย์ก็ต้องเลื่อนนัดเพราะติดประชุม คืออาจารย์ที่ปรึกษาของผมเป็นผู้บริหารคณะด้วย ทำให้รู้สึกเหมือนกับมีเราทำวิจัยอยู่คนเดียวในโลกนี้ในบางครั้ง

นอกจากนั้น ยังต้องเรียนภาษาโปรตุเกสเพิ่มเติม เรียนวิชาทางภาษาศาสตร์ที่สนใจ เข้าร่วมประชุม สัมมนาทางวิชาการ นำเสนองานวิจัยอีกร้อยแปด ก็สนุกดีนะ

หลังจากส่งดุษฎีนิพนธ์แล้ว ก็ต้องเตรียมตัวสอบปกป้อง ซึ่งเพิ่งจะเสร็จสิ้นไปสดๆ ร้อนๆ เมื่อวันที่ 27 ก.ย. ที่ผ่านมา อ่านงานตัวเอง อ่านแล้วอ่านอีก ยิ่งอ่านยิ่งเครียดเพราะเกิดความรู้สึกว่างานเรายังไม่ดีพอ โชคดีว่าได้อาจารย์ที่เตือนสติว่า ด้วยเวลาที่จำกัดเท่านี้ เราทำได้ขนาดนี้ มาถึงตอนนี้ก็ควรจะภูมิใจได้แล้ว ถูกผิดค่อยไปว่ากันตอนสอบปกป้อง อีกทั้งคณะกรรมการที่มาสอบ ส่วนใหญ่มีเมตตามาก ไม่ได้โหดร้ายน่ากลัวเหมือนที่คิดไว้ ก็เลยรอดชีวิตผ่านมาได้ครับ

ถ้าย้อนเวลากลับไป ก็คงจะไม่บอกอะไรกับตัวเองครับ เพราะบอกตัวเองมาตั้งแต่ต้น ตั้งแต่วันที่ได้ตัดสินใจรับทุนแล้ว แต่ถ้าถามว่า เสียดายไหมที่เลือกทางนี้ ตอบเลยว่า บางครั้งก็คิดเหมือนกัน อารมณ์แบบบทกวี The Road not Taken ของ Robert Frost อะไรประมาณนั้น แต่เมื่อเราเลือกแล้ว ก็ต้องเดินหน้าต่อไปครับ เดินมั่ง วิ่งมั่ง คลานมั่ง กลิ้งมั่ง ก็ต้องทำไปเพื่อให้เราไปถึงจุดหมายให้ได้

คิดว่าเพราะปัจจัยอะไรที่ทำให้คุณเรียนสำเร็จ

ความอึด ความอดทน ความชอบในสิ่งที่ทำ ในสาขาที่เรียน ในการเขียนงานครับ บางวันเขียนได้เป็นสิบๆ หน้า แต่ก็มีบางวันที่เขียนได้น้อย เคยเกิดความเครียด กลัวเรียนไม่จบ เขียนงานไม่ได้เลยก็มี วิธีแก้คือ เดินไปคุยกับใครต่อใคร คุยกับเพื่อนมั่ง คุยกับอาจารย์มั่ง คุยกับยามเฝ้าคณะก็เคยมาแล้ว ทำให้รู้ว่าทุกคนก็มีปัญหาของตนเอง ปัญหาของเราเป็นสิ่งที่รุ่นพี่ที่เรียนจบไปเคยเจอมาแล้ว ก็เลยเลิกเครียด คิดว่าเป็นเรื่องธรรมดา กลับมาเขียนงานต่อ

สุดท้าย มีข้อคิดอะไรอยากฝากอะไรไว้ให้ผู้ที่กำลังเรียนปริญญาเอกอยู่

เมื่อก่อน ถ้ามีใครมาถามว่าเรียนปริญญาเอกดีมั้ย จะรีบตอบว่า ดีสิๆ เรียนเลยๆ แต่ตอนนี้ อยากจะบอกว่า “ไม่ได้สนับสนุน แต่ก็ไม่ได้คัดค้านนะ” เพราะการเรียนระดับนี้ ไม่ใช่ว่าจะมานั่งในห้องเรียนแล้วสอบๆ ให้จบกันไป มีปัจจัยหลายอย่างที่จะทำให้เราสามารถเปลี่ยนคำนำหน้าชื่อเป็น ดร. ได้ ทั้งปัจจัยภายใน (ส่วนบุคคล) และปัจจัยภายนอก (สังคม) มากมาย

เอาเป็นว่า ถ้าคุณตั้งใจจะเรียนปริญญาเอกแล้ว ก็เดินหน้าชนไปเลย ไม่ต้องไปสนใจคำพูดคนอื่นประมาณว่า “เขาไม่จำเป็นต้องเรียนปริญญาเอกก็ทำอย่างนั้นอย่างนี้ได้” เพราะคำพูดแบบนี้มีแต่จะบั่นทอนจิตใจเรา ไม่ได้ทำให้สถานการณ์การเรียนของเราดีขึ้นและคนที่พูดแบบนี้ ส่วนใหญ่ไม่เคยเรียนปริญญาเอกมาก่อน พอเห็นผู้อื่นจะเรียนบ้าง ก็เลยพูดดักคอไว้ก่อน

 “เป็นดุษฎีบัณฑิตนั้นว่ายากแล้ว แต่เป็นดุษฎีบัณฑิตที่ดีนั้นยากยิ่งกว่า” เราเรียนจบปริญญาเอก คนส่วนใหญ่ก็มีความคาดหวัง มีความคิด ทัศนคติที่แตกต่างไป ต้องเรียนรู้ที่จะ compromise กับสิ่งเหล่านี้ครับ ที่ผมพูดนี่ไม่ใช่ว่าทำได้แล้วนะ แต่ก็ยังพยายามทำให้ได้ในทุกๆ วัน

ผมเคยเจอดุษฎีบัณฑิตบางคน เรียนจบเมืองนอก ยังอายุน้อยอยู่เลย ไม่มองใคร ไม่เห็นหัวเพื่อนที่เคยเรียนร่วมกันมา ไม่ยกมือไหว้ผู้ใหญ่ ในขณะที่ดุษฎีบัณฑิตบางคนน่ารักมาก สุภาพจนเราเกรงอกเกรงใจ ของแบบนี้ สถานศึกษาไม่มีสอนครับ อยู่ที่การประพฤติตัวของดุษฎีบัณฑิตแต่ละคนมากกว่า

เราเรียนปริญญาเอกกันแค่ 5-6 ปีเท่านั้น ที่เหลือก็ต้องออกไปเรียนรู้ต่อภายนอกมหาวิทยาลัย การเรียนปริญญาเอก สอนให้เรารู้ตัวว่าเราไม่รู้และจะทำอย่างไรให้เรารู้ นอกเหนือจากการอ่านตำราในห้องสมุด อาจารย์ เพื่อนๆ ก็มีส่วนสำคัญในการให้ความรู้เรานะครับ

สรุปแล้วก็คือ ผมคิดว่า มี IQ สูงแล้ว EQ ก็ต้องสูงตามด้วยครับ จึงจะได้ชื่อว่าเป็นดุษฎีบัณฑิตที่แท้ทรู

วันนี้เพจก็แค่ปริญญาเอก ได้รับเกียรติจาก ดร.ตูน หรือ อาจารย์ ดร. อนัญญา โพธิ์ประดิษฐ์  ปัจจุบัน ดำรงตำแหน่งผู้ช่วยคณบดีวิทยาลัยนวัตกรรมการจัดการ และกรรมการผู้รับผิดชอบหลักสูตรปรัชญาดุษฎีบัณฑิต สาขาวิชาสิ่งแวดล้อมศึกษา มหาวิทยาลัยราชภัฏวไลยอลงกรณ์ ในพระบรมราชูปถัมภ์ จังหวัดปทุมธานี

ดร.ตูน ผ่านการศึกษาและวิจัยหลังปริญญาเอกจาก Center for Ecological Research ของ Kyoto University ประเทศญี่ปุ่น สำเร็จการศึกษา ปริญญาเอก Ph.D (Environmental Science) จาก จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย และปริญญาโท M.Sc. (Environmental Science) จาก มหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์

ส่วนปริญญาตรี ดร.ตูนเล่าว่า มีประวัติศาสตร์ยาวนานกว่าจะค้นพบตัวเอง เริ่มตั้งแต่ Med tech มหาวิทยาลัยเชียงใหม่ สัตวแพทยศาสตร์ จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย และ ส่งเสริมการเกษตรและสหกรณ์ มหาวิทยาลัยสุโขทัยธรรมธิราช

เรามาทำความรู้จักกับ ดร. ตูนกัน

ทำไมถึงตัดสินใจมาเรียนปริญญาเอก

อยากแยกเหตุผลเป็น 2 ประเด็น คือ 1. การเดินทางเพื่อแสวงหาการยอมรับนับถือ และ 2. การตามหาความเป็นตัวเองและการเดินทางค้นหาสิ่งที่ขาดตกบกพร่องในวัยเด็กที่ผ่านมา

ประเด็นแรก อาจารย์เองเกิดมาแปลกๆ อยากใช้คำว่าไม่ปกติ ในยุคสมัยที่ผู้หญิงข้ามเพศยังถูกมองว่าเป็นมนุษย์ประหลาด กระบวนการคิดในวัยนั้นค้นพบว่า การศึกษาที่สูงและการเป็นบุคคลที่มีค่าย่อมได้รับการยอมรับนับถือ เป็นการยากมากที่จะทำให้สังคมยอมรับนับถือคนกลุ่มนี้ได้อย่างบริสุทธิ์ใจ มันยากลำบากกว่าที่ผู้ชายหรือผู้หญิงทั่วไปทำหลายสิบเท่าจริง ๆ กว่าจะทำให้สังคมมองว่าเราดี

มันอาจมี 2 ทาง คือการประสบความสำเร็จอย่างมากทางการเงิน และอีกประการคือการประสบความสำเร็จอย่างมากทางการศึกษา หรือไม่ก็ทั้งสองทาง ในขณะนั้น ง่ายที่สุดคือ อาจารย์เลือกที่จะเรียน ให้สูงที่สุดในสาขาเราสนใจ

ประเด็นที่ 2 ในวัยเด็กที่อาจารย์เป็นเด็กเรียนเก่งมากมาย แต่กลับล้มเหลวในการมุ่งไปสู่จุดหมาย คำนี้อาจฟังดูแปลก อาจารย์จะกำลังพยายามอธิบายว่า ครอบครัวอาจารย์ น่ารักมากไม่เคยบังคับ ไม่เคย บงการ ให้เลือกที่จะทำ เลือกที่จะเรียนรู้ และผิดพลาดด้วยตัวเอง

ดังนั้น พื้นฐาน ปริญญาตรี จึงเห็นว่าเปลี่ยนไปเรื่อยๆ ตามความคลั่งไคล้ ที่เร้าเข้ามาในขณะนั้น แต่อะไรล่ะที่ใช่ตัวเอง จนจบปริญญาโท จึงรู้ว่า เราน่าจะเหมาะกับ สาขาวิชานี้ เมื่อรู้ตัวก็ดูเหมือนจะช้าไปมาก เมื่อเพื่อนๆ หลายคน จบ ดร.  ไปแล้ว เพื่อนอีกหลายคนก็เป็นผู้ช่วยศาสตราจารย์ บ้าง แต่ก็คิดว่า เราต้องไปต่อเพราะเราต้องปฏิบัติการตาม ประเด็นที่ 1 ไง

อาจารย์ตูนเริ่มเดินตามเป้าหมายอย่างไร

การเรียนปริญญาเอกเกิดขึ้นทันทีที่จบปริญญาโท ความที่เป็นคน ชอบป่า ชอบภู ชอบธรรมชาติ อาจารย์ มักมองย้อนรอยกับความเจริญ บางครั้งอาจดูเป็นคนในกลุ่มลัทธิต่อต้านความเจริญ อาจารย์อยากรู้ว่า การเดินเข้าไปใช้ชีวิต หมกตัวกลมกลืนอยู่กับคนกลุ่มใดกลุ่มหนึ่งที่มีวิถีเดิมๆ เราจะมีความสุขจริงหรือไม่ จึงพัฒนาหัวข้อวิทยานิพนธ์ที่แหวกแนวจากพี่ ๆ น้อง ๆ ชาวจุฬาในยุคนั้น

หัวข้อ Thesis คืออะไร

“ผลกระทบจากการคงอยู่ของชุมชนต่อพื้นที่ป่าอนุรักษ์โดยรอบ: กรณีศึกษาอุทยานแห่งชาติภูเก้า-ภูพานคำ”

หัวข้อนี้ถูกพัฒนาขึ้น ขณะนั้นได้ทุนแลกเปลี่ยนไปเป็น Exchange Ph.D. Student ที่ Tokyo Institute of Technology ประเทศญี่ปุ่น ครั้งแรกเขียนว่า จะทำในป่าผลัดใบเขตร้อน ทั้งประเทศ Professor เห็นหัวข้อและโครงร่าง ท่านถามว่า คุณจะเรียน Ph.D. หรือขอ Nobel prize แล้วในที่สุด ก็เป็นเรื่องนี้แหละ แต่เลือกทำเพียงพื้นที่เดียวใช้เวลาเก็บข้อมูลและเขียน paper อยู่ 2 ปี รวมทั้งหมด ก็ 4.5 ปี จบเร็วที่สุดในรุ่นเลยค่ะ ซึ่งก็หาได้ยากนะในจุฬา เรามักจบกันที่ 6-7 ปี (หัวเราะ)

ระหว่างเรียนพบเจอปัญหาอะไรที่คิดว่าหนักที่สุด

หนักที่สุดที่เจอคงเป็นช่วงที่เขียนงานวิจัยอยู่ที่โตเกียว ตอนอยู่ที่นั่น 1 ปี มันมีทั้งสนุกมากและทุกข์มากจริงๆ นะ การที่ต้องเร่งกับตัวเองให้ต้นฉบับบทความวิจัยเสร็จตามไทม์ไลน์ มันทำให้ไม่เคยได้นอนเต็มที่ หลับ ๆ ตื่น ๆ หวาดระแวง

เช่น เซนเซ ต้องการกราฟใหม่ในวันพรุ่งนี้ ต้องรื้อข้อมูลมากมาย รื้อแล้วแล้วรื้ออีก หรือเราต้องการ วิเคราะห์ข้อมูลอะไรบางอย่าง มันลึกซึ้งมากจนเราต้องร้องให้ออกมา ซ้ำแล้วซ้ำอีก

 แต่เมื่อเวลาผ่านไปย้อนกลับไปมองมันก็แค่เกมส์อะไรสักเกมส์ ที่เรากำลังเล่น และจะต้องผ่านมันไป เชื่อว่า ดร. หลายคนคงผ่านอารมณ์เช่นเดียวกันมากน้อยแตกต่างตาม professor เลยนะ ว่าเรากำลังมีใครเป็นแม่พิมพ์

ถ้าย้อนเวลากลับไปได้จะพูดกับตัวเองว่าอย่างไร

มันคงมองย้อนกลับไปอย่าง ขำ ๆ และ ตลกในการเครียดเกือบตายเมื่อวันนั้น แต่วันนี้ของการมีชีวิตจริงกับหน้าที่การงานและการดำรงชีวิตอยู่มันยากและโหดร้ายกว่ามาก  

คิดว่าเพราะปัจจัยอะไรที่ทำให้คุณเรียนสำเร็จ

การต้องการความยอมรับนับถือในตนเองและครอบครัว เป็นอันดับแรก ตอนนั้นไม่เคยคิดอะไรอีกเลยนอกจากอยากจบให้เตี่ย แม่ และทุกคนในครอบครัวดีใจ และความปราถนาอย่างยิ่งที่จะใช้คำว่า “ดร.” เพื่อการถูกยอมรับในสังคม

แรงผลักที่แรงกล้าที่จะใช้ “ดร.” นำหน้าของอาจารย์น่าจะมากมายกว่าคนหลายคน เพราะ อาจารย์ไม่ชอบเขียนคำนำหน้าว่า “นาย” จึงพยายามสุด ๆ  

ปัจจุบัน ได้ใช้ทักษะความรู้จากการเรียนมาประยุกต์ใช้กับงานหรือไม่ อย่างไร

อาจารย์เรียนจบ ดร. ก็ อายุมากละ แต่ก็ได้พิจารณาว่า การที่เราทำอะไรมาหลายอย่างแล้วค่อยเจอตัวเอง มันเกิดประสบการณ์หลากหลายดีนะ  นอกจากกระบวนการ องค์ความรู้และทักษะเชิงวิชาการที่ซึมซับมาแบบ ไม่รู้ตัว และประสบการณ์ชีวิตนี่เองที่เราสามารถใช้ประมวลเข้ากับความเป็น ดร. และส่งทอดต่อให้กับนักศึกษาปริญญาเอก ที่เรากำลังสร้างให้เขาเหล่านั้นเป็นแบบเรา

อาจารย์โชคดีที่เมื่อเรียนจบเอกแล้วได้มีโอกาสเข้ามาดูแลหลักสูตรปริญญาเอก ทันทีซึ่งน้อยคนจะมีโอกาสแบบนี้ ยอมรับว่าเหนื่อยและยากมากที่จำเป็นต้องพานักศึกษาของเราให้ผ่านด่านต่างๆ ไปทีละขั้น ๆ เพื่อที่จะสร้างให้เป็น ดร. ที่ดี  ความรู้ในระดับปริญญาเอกมันใช้ได้จริงนะ อาจารย์ได้เรียนรู้และพัฒนาตัวเองมากในทุกมุม ทั้งบุคลิกภาพโดยรวม และ connection ที่ดีที่ได้มาในขณะทำการศึกษาวิจัย  

มีข้อคิดอะไรอยากฝากสำหรับผู้เรียนปริญญาเอก

อยากบอกทุกคนว่า ความรู้ในระดับปริญญาเอก ที่ได้เก็บสะสมมา มันเหมือนเป็นขุมพลังจากข้างใน มันจะผลักดันให้เราพยายามต้องเข้าใจทุกสิ่ง ทั้งที่เกี่ยวกับเราโดยตรงและโดยอ้อม

เพราะเรากำลังถูกคาดหวังจากสังคมรอบข้าง ดังนั้น สภาวะข้างในของเรามันขับเคลื่อนให้แสวงหาความรู้ อย่างไรก็ตาม บางคนไม่ได้ใช้ความรู้ ที่เรียนมาในสาขาที่เกี่ยวข้อง แต่เชื่อเหลือเกินว่า ปริญญาเอกก็สร้างจิตสำนึกหนึ่งที่ผูกมั่นไว้ เสมอ เราจะมีกรอบการคิดการพิจารณาที่เป็นระบบได้ดี

แน่นอนในยุคสมัยปัจจุบัน การเรียน ดร. มีหลากหลาย ทั้งที่ยากที่สุดต้องการสร้างนักวิชาการแท้ๆ ออกมา กับอีกประเภทหนึ่งคือผู้หลักผู้ใหญ่ มาพัฒนาหาความรู้เพิ่มเติมเพื่อนำไปต่อยอดในงานของตนเอง ประเภทหลังอาจดู สบายๆ หน่อย อย่างไรก็ตาม ปลายทางที่ประสงค์คือจุดเดียวกัน คือผลลัพธ์แห่งความสำเร็จ และการค้นหาความศรัทธาในตนเองเป็นสำคัญ

การเป็น ดร. ที่แท้แล้วคือเหมือนรวงข้าวที่อ่อนน้อมเมตตา ดร. ที่ถูกฝึกมาดีจะลดอัตตาลง แต่เราก็มองเห็นมากมายที่ ดร. บางท่านมีอัตตาสูงขึ้น อันนั้นอาจารย์เรียกว่าไม่ได้รับการขัดเกลาอย่างแท้จริง

ข้อคิดประจำตัวที่อาจารย์ใช้อยู่เสมอคือพุทธศาสนสุภาษิต ที่กล่าวว่า

ลพฺภา ปิยา โอจิตฺเตน ปจฺฉา

ตระเตรียมตนให้ดีเสียก่อนแล้ว ต่อไปจะได้สิ่งอันเป็นที่รัก

เพจก็แค่ปริญญาเอก ขอขอบคุณสำหรับการแบ่งปันข้อคิด และประสบการณ์อันมีค่าของ อาจารย์ ดร.ตูน เป็นอย่างสูงค่ะ 

เพจก็แค่ปริญญาเอก ยินดีเปิดพื้นที่สำหรับการแบ่งปันประสบการณ์การเรียนปริญญาเอก เชิญชวน inbox มาหาเรา เพื่อแบ่งปันประสบการณ์ให้กับเพื่อนๆ คนอื่นกัน…

แนะนำตัวนิดนึงค่ะ

ชื่อณัฐพงษ์ แสนจันทร์ ชื่อเล่น หนุ่มครับ เรียนจบปริญญาตรี สาขาวิทยาการคอมพิวเตอร์ (เกียรตินิยมอันดับหนึ่งเหรียญทอง) จากวิทยาลัยนานาชาติ มหาวิทยาลัยบูรพา จบปริญญาโทสาขา Information Technology (Data Management) จาก Griffith University, Australia และปริญญาเอก PhD in Computer Science, The University of Sheffield, United Kingdom ครับ ปัจจุบันทำงานที่ คณะเทคโนโลยีสารสนเทศและนวัตกรรม มหาวิทยาลัยกรุงเทพ

ทำไมถึงตัดสินใจมาเรียนปริญญาเอก

ทำตามความฝันครับ ในชีวิตผมมีความฝัน 2 อย่างคืออยากเรียนจบให้สูงที่สุด และอีกอย่างคืออยากเป็นอาจารย์มหาวิทยาลัยครับ หลังจากเรียนจบปริญญาโท ผมวางแผนว่า จะเรียนต่อปริญญาเอก จึงได้ไปสอบขอทุนเรียนต่อ ขณะนี้ เพิ่งกลับมาปฏิบัติหน้าที่เป็นอาจารย์มหาวิทยาลัยในสังกัดที่ได้สนับสนุนทุนเรียนต่อครับ

ทำ thesis เกี่ยวกับอะไร

ผมจบปริญญาเอก สาขาวิทยาการคอมพิวเตอร์ หัวข้อวิทยานิพนธ์คือ Domain-Focused Summarization of Polarized Debates งานจะเกี่ยวข้องกับ ปัญญาประดิษฐ์ (Artificial Intelligence) การประมวลผลภาษาธรรมชาติ  (Natural Language Processing) และการทำเหมืองข้อความ (Text Mining) ครับ  

พูดถึงเรื่องสาขาวิชาที่ทำก่อนครับ เอาแบบให้เข้าใจง่ายที่สุด ผมทำเกี่ยวกับการสร้างระบบสรุปข้อความอัตโนมัติจากข้อมูลตัวอักษรครับ เช่น สมมติว่าเรามีเอกสารอยู่ 1 หน้ากระดาษ เป็นเอกสารภาษาอังกฤษ มีจำนวนทั้งหมด 100 ประโยคเราจะทำอย่างไรให้คอมพิวเตอร์สรุปข้อความที่มีใจความสำคัญมาให้เหลือ 20 ประโยค สิ่งสำคัญคือ คอมพิวเตอร์ไม่สามารถเข้าใจภาษามนุษย์ เราต้องมีวิธีการสอนให้คอมพิวเตอร์ฉลาดและสามารถสรุปใจความสำคัญให้ได้ครับ

แต่ข้อมูลที่ผมทำคือ ข้อมูลที่เอามาจาก​ Social Network ที่เกี่ยวข้องการการโต้แย้งกัน (Debate) ซึ่งจะมีข้อมูลที่แบ่งเป็นสองฝั่งคือฝั่งที่เห็นด้วย กับฝั่งที่ไม่เห็นด้วยในหัวข้อที่กำลังโต้แย้งกัน จำนวนข้อมูลที่ทำตอนเรียนนั้นมีจำนวนหลายร้อยคอมเมนต์ครับ คอมพิวเตอร์ต้องสรุปจากเนื้อหาทั้งหมด โดยให้ได้ใจความว่า ฝั่งไหนโต้แย้งว่าอะไร หัวข้อใดสำคัญบ้าง มีเรื่องใดบ้างที่มีความเห็นแตกต่างกัน และมีวิธีการที่จะนำเสนอผลลัพธ์ที่สรุปโดยคอมพิวเตอร์นั้นในรูปแบบใดบ้างครับ

ระยะเวลาทั้งหมดตั้งแต่เริ่มเรียน สอบ Confirmation Review ในปีแรก เขียนเล่มวิทยานิพนธ์ ส่งเล่ม รอสอบปากเปล่า สอบ แก้เล่ม และรออนุมัติจบ เป็นเวลาทั้งหมด 4 ปี 8 เดือน ครับ

ระหว่างเรียนพบเจอปัญหาอะไรที่คิดว่าหนักที่สุด

ถามว่าหนักที่สุดก็คงตอบได้ว่า คงเป็นความกดดันจากหลายๆ ด้านครับ ทั้งกระบวนการทำวิจัย เนื้อหาวิชา เวลา และอื่นๆ ครับ ขอเริ่มที่เรื่องแรกครับ เรื่องของการทำวิจัย ผมเรียนจบโทในสาขาคนละสาขากับตอนที่เรียน ป.เอก อีกทั้งตอนเรียน ป.โท นั้นผมเรียนแบบ Coursework เน้นไปทำโปรเจค ไม่ได้เรียนแบบเน้นไปที่การทำวิทยานิพนธ์โดยเฉพาะ เพราะฉะนั้น ผมจึงไม่มีพื้นฐานการทำวิจัยเลยครับ ระบบการเรียนที่อังกฤษจะเน้นไปที่การทำวิจัยเป็นหลัก ต้องออกแบบและทำผลการทดลองเอง ซึ่งการที่จะทำตรงนั้นได้ ต้องอ่านและเข้าใจงานในด้านทฤษฎีและงานของคนอื่นให้ได้มาก เพื่อที่จะได้สร้างองค์ความรู้ใหม่ๆ ได้ ซึ่งผมคิดว่า เป็นปัญหาสำหรับผมในช่วงแรกๆ ครับ

อย่างที่ผมเล่าไว้ว่า ไม่เคยทำวิจัยมาก่อน ผมต้องเริ่มใหม่ทั้งหมด ผมไม่เคยเขียน Paper มาก่อนครับ ในปีแรก งานผมมีผลที่ได้จากการทำ Preliminary Investigation เป็นผลที่สามารถนำไปตีพิมพ์เป็น Paper ได้ ผมได้ส่งไปที่ Conference แห่งหนึ่ง แต่ได้รับการปฏิเสธมาครับ แน่นอนว่า มันเป็นงานชิ้นแรก เราก็ต้องมีความคาดหวังไว้สูงเหมือนกัน  ในขณะที่เพื่อนในห้องแล็บทุกคน ประมาณ 20 คน ขอย้ำว่า ทุกคน ได้รับการตอบรับจาก Conference ทุกคนก็จะมีคำถามว่า ได้ไปนำเสนอผลงานที่ไหน ประเทศอะไร ผมเป็นคนเดียวในห้องแล็บที่ไม่ได้ไปนำเสนอผลงาน

ความรู้สึกตอนนั้นกดดันมากครับ ผมเข้าใจนะครับว่า เราไม่ควรเอาตัวเราไปเปรียบเทียบกับคนอื่น แต่มันก็อดคิดไม่ได้ว่า เราไม่เก่งขนาดนั้นเลยเหรอ งานเราไม่ดีเลยเหรอ เราไม่ได้ตั้งใจทำรึเปล่า มันมีคำถามแบบนี้ในหัวตลอด 

ในตอนนั้น อาจารย์ที่ปรึกษาก็ให้เข้าพบ ผมยังจำได้เลยครับ เค้าก็บอกว่าการเรียน ป.เอกทุกคนได้หัวข้อวิจัยไม่เหมือนกัน ความยากง่ายแตกต่างกันออกไป จะไปวัดว่าใครเก่งกว่าใครไม่ได้ทีเดียวหรอก และที่ Sheffield นี้ ไม่ได้วัดประเมินว่าคุณเก่งกว่าใคร เค้าดูที่ว่าคุณที่ได้เรียนรู้มากแค่ไหน พัฒนาไปได้เท่าไหร่ คนเรามันมีจุดเริ่มต้นต่างกัน ความรู้ทุกคนมีไม่เท่ากัน

หลังจากการพบอาจารย์ครั้งนั้น เหมือนได้กำลังใจที่จะเรียนต่อครับ ผมก็พยายามให้มากขึ้น ขยันมากขึ้น ตั้งใจให้มากกว่าเดิม เข้าแล็บบ่อยขึ้น ลองผิดลองถูก ผมส่งงานชิ้นเดิมโดยได้ปรับแก้เนื้อหาบางส่วนตามคำแนะนำของกรรมการ  ผมส่งไปอีก Conference นึง ผลคือผมถูกปฏิเสธ 

ผมกลับมาลองอีกครั้ง ทำใหม่ วิเคราะห์ผลใหม่ ปรับอีก แก้ใหม่และส่งไปอีก Conference ที่ 3 ผลคือยังไม่ได้  ความรู้สึกตอนนั้นท้อมาก แต่ก็ต้องสู้ครับ บอกตัวเองว่าข้ามน้ำข้ามทะเลมาแล้วต้องเรียนให้จบ ผมกลับมาทำอีกครั้ง ตั้งใจอีกรอบ ผมทำให้มันดีกว่าเดิม สมบูรณ์กว่าเดิม

และในที่สุด Conference ที่ 4 ที่ผมส่งไป เขาตอบรับกลับมาให้ผมตีพิมพ์งานชิ้นแรกในชีวิตใน Journal ฉบับนึง  หลังจากรู้ผล ผมดีใจมากครับ เป็นงานวิจัยชิ้นแรกในชีวิตที่ มันแสดงถึงความพยายามที่เราพยายามมาอย่างหนัก เราได้ทำได้อย่างเต็มความสามารถ ผลที่ได้กลับมามันคือสิ่งตอบแทนที่เราได้ทุ่มเทลงไปทั้งหมด มันทำให้เรามีกำลังใจที่จะทำงานชิ้นต่อ ๆ ไปให้ดีกว่าเดิมด้วยครับ

หลังจากนั้นผลงานชิ้นที่ 2 ที่ผมได้ทำต่อจากชิ้นแรก ผมได้ทำมันให้ดีขึ้น ตั้งใจทำมากขึ้น ละเอียดมากขึ้น ทำให้มันดีที่สุดเท่าที่ตัวเองทำได้ และผมได้รับข่าวดีคือ งานวิจัยชิ้นที่ 2 ในชีวิตของผม ได้รับรางวัล Best Paper (1^st Place) ที่ Conference แห่งนึง

มันเป็นความภาคภูมิใจที่มันไม่รู้จะอธิบายเป็นคำพูดยังไง ผมเริ่มต้นจากศูนย์ ผมไม่เคยเขียน Paper สิ่งที่ผมมีคือผมสู้ ผมพยายาม ผมท้อ แต่ผมลุกขึ้นมาใหม่ พยายามใหม่ ทำให้ทุกอย่างมันดีกว่าเดิม ผมเชื่อว่าถ้าคนเราพยายามยังไงมันก็ต้องสำเร็จ

และในที่สุด ผมเรียนจบ ป.เอกโดยใช้เวลาประมาณ 4 ปี 8 เดือน เริ่มต้นจากสาขาที่ไม่เคยเรียนมาก่อน ไม่มีพื้นฐานการทำวิจัย  ผมได้ตีพิมพ์ผลงานไป 3 ฉบับ และหนึ่งในนั้นเป็น Best Paper Award ซึ่งเป็นงานวิจัยฉบับที่ 2 ในชีวิต ถ้าย้อนเวลากลับไปคงบอกกับตัวเองว่าให้พยายามเข้าไว้ ให้กำลังใจตัวเอง คงไม่ไปเปลี่ยนอะไรมากกว่านี้ เพราะถ้าไม่มีวันที่เราได้พยายามอย่างเต็มความสามารถ อาจจะไม่มีวันนี้เลยก็ได้ครับ

คิดว่าเพราะปัจจัยอะไรที่ทำให้คุณเรียนสำเร็จ

คิดว่ากำลังใจครับ กำลังใจจากเพื่อน ครอบครัว และคนรอบข้าง ทำให้เรามีแรงที่จะทำทุกอย่างให้เต็มที่ ล้มก็ลุกขึ้นมา  ทำใหม่ให้มันดีขึ้นกว่าเดิม ในเมื่อผมได้มีโอกาสให้ถ่ายทอดความรู้สึกตรงนี้แล้ว ผมอยากส่งต่อในสิ่งที่ผมเคยได้รับมา 

ผมอยากจะบอกผู้ใหญ่ทุก ๆ คนว่า เมื่อเรามีโอกาสได้สอนเด็ก ๆ เช่น สอนการบ้านน้อง ๆ อยากให้ค่อยๆ สอนเค้า ค่อยๆ อธิบาย ให้กำลังใจเค้า ถ้าเค้าทำได้ ก็ให้คำชมเชย ถ้าเค้าทำไม่ได้ค่อยๆ สอน ใจเย็นๆ กับเด็ก เด็กจะได้มีกำลังใจที่จะทำต่อไป รู้สึกมีความสุขที่ได้เรียน แต่ในทางตรงกันข้ามถ้าเราไปว่า บ่น ดุด่า  เช่น แค่นี้ก็ทำไม่ได้! ทำไม่ทำไม่ได้เลย! เด็กจะไม่มีความสุขที่จะทำต่อไป ไม่อยากทำ เบื่อ

ผมคิดว่านะ คำพูดแค่ไม่กี่คำก็เป็นพลังให้คนอื่นได้ครับ กำลังใจที่ผมได้เป็นส่วนหนึ่งที่ผมคิดว่ามีผลมาก มันเป็นพลังบวกที่สามารถทำได้ง่าย ๆ ผมอยากส่งต่อสิ่งเหล่านี้ที่ผมเคยได้รับ เพื่อที่ทุกคนจะได้สร้างกำลังใจให้กันและกัน และแล้วก้าวไปสู่สิ่งที่ตั้งใจไว้ครับ

อะไรคือสิ่งที่ยากที่สุดในการเรียนปริญญาเอก

ผมคิดว่าแต่ละคนจะเจอปัญหาที่แตกต่างกัน ความยากแต่ละคนจะไม่เหมือนกัน สำหรับผมแล้ว นอกจากเรื่องที่กล่าวข้างต้นแล้ว ส่วนที่ยากที่สุดของผมคือผมไม่ได้เรียนจบในสาขาเดิมที่ผมเรียน ป.โท ผมมาเริ่มเรียนอีกสาขา เพราะฉะนั้น ความรู้ที่ได้มันจะต้องมาเริ่มเรียนรู้ใหม่เกือบทั้งหมด และที่สำคัญคือ ผมเป็นคนที่ไม่ชอบเรียนเลขมาตั้งแต่เด็ก ต้องมาเจอเลขเยอะมาก ต้องทำความเข้าใจซึ่งใช้เวลามากกว่าคนอื่น ทั้งหมดนี้น่าจะเป็นสิ่งที่ยากที่สุดสำหรับผมครับ

ปัจจุบัน ได้ใช้ทักษะ ความรู้จากการเรียนมาประยุกต์ใช้กับงานอย่างไรบ้าง

ปัจจุบันกำลังงานตามที่เคยฝันไว้ครับ ผมเป็นอาจารย์มหาวิทยาลัย ความรู้ที่เรียนมา ได้เอามาใช้สอนนักศึกษาในห้อง ทักษะการค้นคว้า คำแนะนำต่างๆ ที่เคยได้รับมาจากอาจารย์ที่ปรึกษา ก็เอามาแนะนำนักศึกษาครับ นอกจากนี้ ก็กำลังทำวิจัยในสาขาที่เรียนจบมาครับ

มีข้อคิดอะไรอยากฝากอะไรไว้ให้ผู้ที่กำลังเรียนปริญญาเอก

สำหรับคนที่กำลังเรียนปริญญาเอก ก็อยากให้เที่ยว พักผ่อนให้พร้อมก่อนเริ่มเรียน พกความตั้งใจมาเยอะ ๆ และทำทุกวันที่เรียนให้สนุก มีความสุข เราจะได้อยู่กับมันนาน ๆ ได้ และใครที่กำลังเรียนอยู่ก็อยากจะให้ทำทุกวันให้ดีที่สุดครับ เหนื่อยก็พักบ้างครับ มีบ้างที่ผมคิดงานไม่ออก นั่งเท่าไหร่ก็คิดไม่ออก ผมใช้วิธีออกไปข้างนอกพักผ่อน ออกกำลังกาย ดูหนัง หาอะไรอร่อย ๆ กิน เดินดูนั่น ดูนี่ พอสมองผ่อนคลายแล้วค่อยกลับมาทำต่อ หรือบางครั้งมันคิดออกตอนที่กำลังเดินเที่ยวอยู่ก็มีครับ

ส่วนตัวผมมีคำพูดนึงที่ยึดถือไว้ตลอดคือ Practice and Responsibility Make Me Perfect ความรับผิดชอบและการฝึกฝน ทำให้คนเก่งกล้า สุดท้ายขอให้นักศึกษาปริญญาเอกทุกท่านประสบความสำเร็จแลได้ก้าวไปสู่สิ่งที่หวังไว้  ผมหวังว่าเรื่องที่ผมได้เล่าในวันนี้ คงเป็นกำลังใจเล็กๆ ที่ช่วยสร้างพลังให้ทุกท่าน ขอให้โชคดีครับ